Đối tượng tác động của tội phạm

Đối tượng tác động của tội phạm là gì?

Một số luật gia đã lẫn lộn giữa khách thể của tội phạm và đối tượng tác động của tội phạm. Điều này cũng dễ hiểu vì khách thể của tội phạm được hợp thành bởi ba yếu tố là (1) chủ thể của các quan hệ xã hội, (2) hoạt động của các chủ thể khi tham gia quan hệ xã hội hay trạng thái của chủ thể khi tham gia quan hệ xã hội, (3) các vật, hiện tượng của thế giới khách quan nhằm thoả mãn nhu cầu của con người. Quan hệ xã hội không thể tồn tại bên ngoài các bộ phận hợp thành nó, do vậy khi tội phạm xâm hại đến các bộ phận hợp thành các quan hệ xã hội (đối tượng của tội phạm) tức là đã xâm hại đến nó. Tuy nhiên, chúng ta không thể đồng nhất các bộ phận hợp thành quan hệ xã hội (khách thể) với quan hệ xã hội (khách thể).

Như vậy, có thể hiểu, đối tượng tác động của tội phạm là bộ phận hợp thành của khách thể của tội phạm mà chỉ có thông qua việc tác động đến nó tội phạm mới có thể xâm hại được đến các quan hệ xã hội được Luật hình sự bảo vệ.

Ví dụ: A gây thương tích B thì B là đối tượng tác động của tội phạm mà A gây ra và “tính mạng, sức khoẻ của con người” là khách thể của tội phạm “cố ý gây thương tích”.

Tội phạm thông thường tác động đến các đối tượng sau:

• Chủ thể của các quan hệ xã hội;
• Nội dung của các quan hệ xã hội;
• Đối tượng của các quan hệ xã hội.

Bất cứ tội phạm nào cũng tác động và làm biến đổi tình trạng của đối tượng tác động. Sự làm biến đổi này là phương thức gây phương hại đến khách thể của tội phạm.

a. Con người với tư cách là chủ thể của các quan hệ xã hội có thể là đối tượng tác động của tội phạm

Con người vừa là thực thể tự nhiên vừa là thực thể xã hội, là chủ thể của nhiều quan hệ xã hội, trong đó có những quan hệ xã hội chỉ có thể bị gây thiệt hại khi có sự biến đổi tình trạng bình thường của chính con người – quan hệ nhân thân. Ví dụ, quyền bất khả xâm phạm về thân thể, nhân phẩm, danh dự… là khách thể đại diện cho những đối tượng bị tác động thuộc loại này.

b. Nội dung của các quan hệ xã hội là quyền và nghĩa vụ của các chủ thể cũng có thể là đối tượng tác động của tội phạm

Chủ thể khi tham gia vào các quan hệ xã hội là nhằm đạt tới những quyền và lợi ích nhất định đồng thời phải thực hiện những nghĩa vụ để đem lại quyền lợi cho các chủ thể khác được thể hiện thông qua hoạt động bình thường của các chủ thể. Tác động đến nội dung của các quan hệ xã hội là làm biến đổi tình trạng bình thường của các hoạt động của chủ thể.

Ví dụ: hành vi đưa hối lộ (Điều 354) làm biến đổi xử sự của người có chức vụ, quyền hạn, hành vi trốn tránh nghĩa vụ quân sự (Điều 332) là hành vi làm mất tình trạng bình thường của chính mình…

c. Đối tượng của các quan hệ xã hội (vật thể) có thể là đối tượng tác động của tội phạm

Đối tượng của các quan hệ là vật thể, biểu hiện cụ thể của các quyền và lợi ích của các chủ thể. Tác động đến đối tượng các quan hệ là tác động đến các vật thể cụ thể tồn tại trong thế giới khách quan Ví dụ, quyền sở hữu là khách thể bị xâm hại khi tác động đến các đối tượng thuộc loại này. Tác động đến các đối tượng vật chất không phải lúc nào hành vi phạm tội cũng chỉ gây ra hậu quả tiêu cực đối với vật chất đó mà có khi tạo biến đổi tích cực. Chẳng hạn, hành vi trộm cắp tài sản, kẻ trộm thường không gây hư hỏng cho đối tượng mà muốn làm tăng giá trị của vật chất đó lên.

Cần phân biệt đối tượng tác động với khái niệm công cụ, phương tiện phạm tội. Công cụ, phương tiện phạm tội là những đối tượng mà kẻ phạm tội dùng để tác động đến đối tượng phạm tội, gây thiệt hại cho khách thể.
Đối tượng tác động trong nhiều trường hợp là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm cơ bản. Ví dụ, Điều 85 Bộ luật hình sự, đối tượng bắt buộc là cơ sở vật chất – kỹ thuật…Trường hợp này, đối tượng tác động có ý nghĩa đối với việc định tội. Khi đó, đối tượng tác động đóng vai trò như khách thể của tội phạm nhưng bản chất, chúng không phải là khách thể của tội phạm.