Những nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh

Trình bày tóm tắt những nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và những việc làm cụ thể học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

1. Những nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí Minh

Theo Nghị quyết Đại hội IX, tư tưởng Hồ Chí Minh bao gồm các nội dung chính sau: tư tưởng về giải phóng dân tộc, giai cấp và con người; tư tưởng về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, sự kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; tư tưởng về sức mạnh của nhân dân và khối đại đoàn kết dân tộc; tư tưởng về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân; tư tưởng về quốc phòng toàn dân và xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; tư tưởng về phát triển kinh tế và văn hóa để nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; tư tưởng về đạo đức cách mạng với các giá trị cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; tư tưởng về việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho tương lai; và tư tưởng về việc xây dựng một Đảng trong sạch, vững mạnh, nơi cán bộ và đảng viên là những người lãnh đạo đồng thời là những người đầy tớ trung thành của nhân dân.

Giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh được minh chứng qua những nội dung chính sau:

a. Tư tưởng Hồ Chí Minh là kim chỉ nam cho sự giải phóng và phát triển của dân tộc

Tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ là nền tảng cho cách mạng Việt Nam mà còn là sản phẩm vĩ đại của dân tộc và thời đại, được kiểm nghiệm qua các thắng lợi của cách mạng, và giúp định hướng cho các vấn đề quan trọng như bảo vệ độc lập dân tộc, phát triển xã hội và bảo đảm quyền con người.

b. Tư tưởng Hồ Chí Minh về sự phát triển của thế giới

Người đã hiểu sâu sắc về mối quan hệ giữa các vấn đề dân tộc và giai cấp trong bối cảnh cách mạng giải phóng thuộc địa, và khẳng định vai trò của độc lập dân tộc trong tiến trình tiến tới chủ nghĩa xã hội. Tư tưởng của Người đã phản ánh khát vọng thời đại và thúc đẩy sự kiến tạo và phát triển nhân loại, làm phong phú thêm kho tàng lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin.

Tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ có giá trị với Việt Nam mà còn có tầm ảnh hưởng to lớn đối với thế giới, khẳng định được sự đúng đắn của mình qua thực tiễn cách mạng và trở thành nguồn cảm hứng cho các dân tộc khác trong cuộc đấu tranh giải phóng.

2. Những nội dung cơ bản của đạo đức Hồ Chí Minh

a. Hồ Chí Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của đạo đức trong đời sống xã hội và mỗi cá nhân

Hồ Chí Minh coi đạo đức là nền tảng cốt lõi của người cách mạng. Người nói:  “Làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng nó cũng là nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh rất phức tạp, lâu dài, gian khổ. Sức có mạnh mới gánh được nặng và đi được xa. Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”.

Hồ Chí Minh so sánh, đạo đức cách mạng là nguồn gốc nuôi dưỡng và phát triển bản lĩnh của con người, tương tự như gốc cây nuôi cây hay nguồn nước nuôi dưỡng dòng sông. Người khẳng định: Giống như không có nguồn, sông sẽ cạn; không có gốc, cây sẽ héo. Người cách mạng thiếu đạo đức dù tài giỏi đến đâu cũng không thể lãnh đạo được nhân dân.

Theo Hồ Chí Minh, đạo đức cách mạng là điểm tựa giúp con người kiên định trước mọi thử thách. Người tin rằng, người có đạo đức cách mạng sẽ không chùn bước trước khó khăn, thất bại, và không kiêu ngạo hay sa đà vào hưởng thụ khi thành công; luôn giữ tinh thần khiêm tốn và sẵn sàng đặt lợi ích chung lên trên.

Đặc biệt, đối với Đảng Cộng sản – lực lượng tiên phong của giai cấp công nhân, Hồ Chí Minh yêu cầu phải xây dựng Đảng trong sạch và là tấm gương về đạo đức và văn minh. Người đề cao: Đảng ta phải thấm nhuần đạo đức cách mạng, cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư. Đảng phải giữ gìn sự trong sạch, xứng đáng với vai trò là người lãnh đạo và đầy tớ thật trung thành của nhân dân.

b. Hồ Chí Minh nhấn mạnh các phẩm chất đạo đức cơ bản mà mỗi người Việt Nam nên có, đồng thời thể hiện mối quan hệ của con người trong xã hội qua các nguyên tắc sau:

• Trung với nước, hiếu với dân: Đây là những phẩm chất đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam và phương Đông, được Hồ Chí Minh kế thừa và phát triển. Người coi trọng sự trung thành vô hạn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. Đối với Hồ Chí Minh, trung với nước chính là trung với dân, vì lợi ích của nhân dân là trên hết. Hiếu với dân nghĩa là các cơ quan nhà nước và cán bộ phải là “đầy tớ trung thành của dân”, luôn gắn bó và phục vụ nhân dân, coi trọng dân sinh và nâng cao dân trí.

• Yêu thương con người, sống có nghĩa, có tình: Yêu thương con người là một trong những đức tính cao quý, phát triển từ truyền thống nhân nghĩa của dân tộc và chủ nghĩa nhân văn của nhân loại. Điều này bao gồm sự quan tâm đến người lao động, sự sẵn sàng hy sinh vì mục tiêu cao cả và niềm tin vào phẩm giá con người. Hồ Chí Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giúp đỡ lẫn nhau tiến bộ, thực hiện tự phê bình và phê bình để cùng nhau hoàn thiện.

• Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư: Đây là các nguyên tắc đạo đức cá nhân mà Hồ Chí Minh coi là cần thiết cho mọi người. Cần là làm việc chăm chỉ, kiệm là tiết kiệm, liêm là giữ gìn chính trực, chính là sự thẳng thắn và đúng đắn, và chí công vô tư là đặt lợi ích chung lên trên cá nhân. Người nhấn mạnh sự liên kết chặt chẽ giữa các đức tính này, cho rằng chúng là nền tảng để xây dựng một cộng đồng vững mạnh.

• Mở rộng quan hệ yêu thương con người đối với toàn nhân loại: Hồ Chí Minh mở rộng tầm nhìn đạo đức của mình ra toàn cầu, nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần quốc tế trong sáng. Người khẳng định rằng đoàn kết quốc tế giữa các dân tộc và người lao động toàn cầu là cần thiết để đấu tranh chống áp bức, bóc lột và thúc đẩy hòa bình, công lý xã hội.

Những nguyên tắc đạo đức này không chỉ hướng dẫn cách sống và hành động của cá nhân mà còn là kim chỉ nam cho sự phát triển của cộng đồng và xã hội Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.

c. Hồ Chí Minh nhấn mạnh ba nguyên tắc chính trong xây dựng và thực hành đạo đức, thể hiện qua các điểm sau:

• Nói đi đôi với làm, nêu gương về đạo đức: Hồ Chí Minh cho rằng mỗi người phải đảm bảo rằng lời nói phải đi đôi với hành động. Việc nêu gương tốt không chỉ dừng lại ở lời nói mà còn cần được thể hiện qua hành động, từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ lãnh đạo đến nhân viên, và từ đảng viên đến quần chúng. Người đã từng nói: Không phải chỉ khắc lên trán mình chữ “cộng sản” là được yêu mến. Quần chúng chỉ trân trọng những người có đạo đức tốt. Để hướng dẫn nhân dân, chính mình phải là tấm gương để người khác noi theo.

• Xây dựng và chống lại những biểu hiện đạo đức tiêu cực: Cùng với việc xây dựng đạo đức tốt, việc chống lại những hành vi sai trái và đạo đức xấu xa cũng là một phần quan trọng. Việc xây dựng và chống lại cần đi đôi với nhau, bởi việc xây dựng chỉ có thể thành công khi các yếu tố tiêu cực được loại bỏ. Hồ Chí Minh nhấn mạnh việc tác động vào nhận thức và đẩy mạnh giáo dục đạo đức từ gia đình đến các tổ chức xã hội, với mục tiêu phát hiện và ngăn chặn sớm những hành vi đạo đức không phù hợp.

• Tu dưỡng đạo đức suốt đời: Đạo đức cách mạng không phải là thứ tự nhiên có được mà là kết quả của quá trình đấu tranh, rèn luyện không ngừng. Hồ Chí Minh ví von rằng: Đạo đức cách mạng như viên ngọc, càng mài giũa càng sáng, như vàng, càng luyện càng trong. Người nhấn mạnh sự cần thiết của việc tự nhận thức và tự rèn luyện đạo đức trong mọi hoạt động và mối quan hệ, từ đời sống cá nhân đến công việc xã hội, và khẳng định rằng mỗi người phải dũng cảm đối mặt với chính mình, nhận ra và phát huy các điểm mạnh cũng như khắc phục những điểm yếu để không ngừng hoàn thiện bản thân.

3. Những nội dung cơ bản của phong cách Hồ Chí Minh

Phong cách Hồ Chí Minh từ lâu đã được xem như hình mẫu cho sự tinh túy về mặt đạo đức và tinh thần trong các hoạt động cách mạng. Phong cách của Người không chỉ giới hạn trong khuôn khổ công tác mà còn được biểu hiện một cách toàn diện trong cuộc sống và các lĩnh vực khác. Từ Đại hội Đảng VI (1986), khái niệm “tác phong” đã được mở rộng thành “phong cách”, nhằm diễn tả đầy đủ hơn những đặc trưng đa dạng và phong phú trong hoạt động và tính cách của Hồ Chí Minh.

Phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố dân tộc và hiện đại, giữa khoa học và cách mạng, giữa sự cao cả và thiết thực. Người đã để lại những dấu ấn không chỉ qua lời nói, cách suy nghĩ mà còn qua cách làm việc, lãnh đạo, ứng xử và sinh hoạt hằng ngày. Cụ thể, phong cách của Hồ Chí Minh bao gồm:

a. Phong cách tư duy của Hồ Chí Minh

• Khoa học, cách mạng và hiện đại: Hồ Chí Minh luôn xuất phát từ lòng yêu nước và mục tiêu cứu nước, phát triển một phong cách tư duy khoa học, cách mạng và hiện đại. Người không chỉ dừng lại ở hiện tượng bề ngoài mà luôn phân tích, chắt lọc và tổng hợp để đưa ra những phán đoán và kết luận mới, giúp Người luôn bắt kịp thời đại.
• Độc lập, tự chủ và sáng tạo: Hồ Chí Minh coi trọng tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo, tránh sao chép máy móc, và luôn tìm tòi sáng tạo phù hợp với thực tiễn.
• Hài hòa, uyển chuyển, có lý có tình: Phong cách tư duy của Người bao hàm sự hài hòa giữa lý và tình, giữa nguyên tắc chung và ứng biến linh hoạt trong từng tình huống cụ thể.

b. Phong cách làm việc của Hồ Chí Minh

• Khoa học: Hồ Chí Minh nhấn mạnh việc làm việc phải dựa trên cơ sở điều tra, nghiên cứu kỹ lưỡng.
• Có kế hoạch: Người luôn yêu cầu mọi công việc phải có kế hoạch rõ ràng, từ lớn đến nhỏ, từ dài hạn đến ngắn hạn.
• Đúng giờ: Hồ Chí Minh coi trọng sự chính xác về thời gian, không bao giờ để người khác phải đợi mình.
• Đổi mới và sáng tạo: Người luôn khuyến khích sự đổi mới, sáng tạo, không ngừng tìm tòi để phù hợp với điều kiện và yêu cầu của thực tiễn.

c. Phong cách lãnh đạo của Hồ Chí Minh

Phong cách lãnh đạo của Hồ Chí Minh được định hình bởi các nguyên tắc chính sau:

• Tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách: Phong cách dân chủ của Hồ Chí Minh được biểu hiện qua mọi công việc, từ việc quan trọng như soạn thảo “Tuyên ngôn Độc lập” đến việc đơn giản như viết bài báo. Người luôn tham khảo ý kiến của Bộ Chính trị và các cá nhân xung quanh trước khi đưa ra quyết định. Mọi vấn đề từ kinh tế đến chính trị, quân sự hay ngoại giao đều được Người quyết định dựa trên sự chuẩn bị kỹ lưỡng và thảo luận rộng rãi, đảm bảo tính chính xác và hiệu quả của chính sách.
• Đi đúng đường lối quần chúng: Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lắng nghe ý kiến từ mọi tầng lớp xã hội, kể cả những người bình thường nhất. Người khuyến khích lãnh đạo phải tôn trọng nguyên tắc dân chủ, khuyến khích cấp dưới tự do bày tỏ ý kiến, và đảm bảo rằng mọi ý kiến đều được xem xét một cách công bằng và nghiêm túc.
• Tổ chức việc kiểm tra, kiểm soát: Hồ Chí Minh coi trọng việc kiểm tra và giám sát việc thực thi các chính sách và nghị quyết. Người tin rằng chỉ thông qua việc kiểm tra thực tế mới có thể đảm bảo tính hiệu quả và đúng đắn của các quyết định. Người thường xuyên thực hiện các chuyến đi kiểm tra trực tiếp tại các địa phương và cơ sở sản xuất để hiểu rõ tình hình và đảm bảo rằng các chủ trương được triển khai hiệu quả.
• Phong cách nêu gương: Hồ Chí Minh tin rằng tấm gương của lãnh đạo có tầm ảnh hưởng sâu sắc đến người dân. Người luôn nêu gương về một lối sống giản dị, khiêm tốn, và chân thành. Bằng việc luôn đi đôi với làm, Người khẳng định rằng lãnh đạo không chỉ là người đưa ra các chính sách mà còn phải là người thực hiện chúng một cách gương mẫu.

Hồ Chí Minh đã đặt nền móng cho phong cách lãnh đạo mà sau này trở thành hình mẫu cho các thế hệ lãnh đạo Việt Nam. Người không chỉ là một nhà lý luận và nhà lãnh đạo vĩ đại mà còn là một tấm gương về đạo đức và phong cách làm việc mà mọi người đều nên noi theo.

d. Phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh

• Cách nói, cách viết giản dị, cụ thể, thiết thực: Phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh được đặc trưng bởi sự giản dị, rõ ràng và thực tiễn, nhằm làm cho các lý luận khoa học trở nên gần gũi và dễ hiểu cho mọi người. Điều này thể hiện rõ qua cách Người nói và viết, nhằm mục đích đưa cách mạng trở thành sự nghiệp của hàng triệu người lao động, giúp họ hiểu và dám đứng lên đấu tranh.
• Phong cách diễn đạt diễn đạt ngắn gọn, cô đọng, hàm súc, trong sáng và sinh động, có lượng thông tin cao: Ví dụ như câu “Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị” chỉ gồm 9 chữ mà khái quát được cả một giai đoạn lịch sử đầy biến động. Những câu nói của Người như “Nước lấy dân làm gốc”, “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” trở thành những châm ngôn dễ nhớ, dễ thuộc, giúp hướng dẫn hành động của người dân.
• Trong cách nói chuyện hay viết lách, Hồ Chí Minh luôn đưa vào những hình ảnh, ví dụ cụ thể và gần gũi với tâm lý và tư duy của quần chúng: Người thường kết hợp kể chuyện, sử dụng ca dao, tục ngữ, làm cho ngôn ngữ của Người trở nên sinh động và dễ tiếp cận.
• Phong cách diễn đạt của Hồ Chí Minh là sự pha trộn linh hoạt giữa sự nhất quán trong mục đích và sự đa dạng trong cách thể hiện: Dù là trong bối cảnh nào, Người vẫn giữ được phong cách đanh thép, trực tiếp nhưng cũng không kém phần sâu sắc và thuyết phục. Điều này làm cho phong cách diễn đạt của Người không chỉ hiệu quả mà còn đầy tính giáo dục, là bài học quý báu cho những ai làm công tác thông tin và tuyên truyền.

e. Phong cách ứng xử của Hồ Chí Minh

Phong cách ứng xử của Hồ Chí Minh mang những đặc trưng nổi bật sau:

• Khiêm tốn, nhã nhặn và lịch thiệp: Trong giao tiếp, Hồ Chí Minh luôn thể hiện sự khiêm tốn, không tự đặt mình trên người khác mà ngược lại, luôn tôn trọng và quan tâm đến mọi người xung quanh. Sự hòa nhã và chu đáo của Người trong các mối quan hệ đã góp phần tạo nên một hình ảnh lãnh đạo gần gũi và được yêu mến.
• Chân tình, nồng hậu và tự nhiên: Trong các cuộc gặp gỡ, Hồ Chí Minh thường thể hiện tình cảm chân thành và ấm áp qua những cử chỉ thân mật, lời hỏi thăm, hoặc thậm chí là những câu nói đùa. Sự ân cần và nồng hậu của Người đã làm tan biến khoảng cách, tạo ra một không khí thân mật, thoải mái như trong một gia đình lớn.
• Linh hoạt, chủ động và biến hóa: Phong cách ứng xử của Hồ Chí Minh còn được biết đến với sự linh hoạt và uyển chuyển, kết hợp hài hòa giữa tình cảm và lý trí. Người luôn sẵn sàng nhượng bộ những điều nhỏ để đạt được những mục tiêu lớn hơn, thể hiện sự thông minh và khôn khéo trong cách xử thế.
• Vui vẻ, hòa nhã và xóa nhòa mọi khoảng cách: Hồ Chí Minh luôn tạo ra một không khí vui vẻ và hòa nhã mỗi khi xuất hiện. Người sử dụng sự hóm hỉnh và hài hước như một phương tiện để xóa bỏ những khoảng cách, thể hiện sự thân thiện và gần gũi. Phong cách này không chỉ làm giảm bớt sự trịnh trọng không cần thiết mà còn khuyến khích một môi trường giao tiếp mở và chân thành.

Phong cách ứng xử của Hồ Chí Minh không chỉ thể hiện sự tinh tế trong cách thức giao tiếp mà còn là biểu hiện của những giá trị đạo đức cao cả, là tấm gương sáng cho mọi người noi theo.

f. Phong cách sinh hoạt của Hồ Chí Minh

• Sống cần kiệm, liêm chính: Hồ Chí Minh luôn thể hiện sự cần kiệm và liêm chính trong mọi hành động, từ lời nói đến việc làm. Lớn lên trong một vùng quê nghèo và một đất nước chịu nhiều khó khăn, từ những ngày đầu làm cách mạng, Người đã hình thành và duy trì một lối sống đơn giản và tiết kiệm, luôn nỗ lực không ngừng trong sự nghiệp cách mạng mà không hề đòi hỏi vật chất dư thừa hay xa xỉ.
• Sự hài hòa giữa văn hóa Đông – Tây: Phong cách sống của Hồ Chí Minh là sự kết hợp tinh tế giữa văn hóa phương Đông và phương Tây. Người vừa thấm nhuần triết lý Nho giáo, Phật giáo, Lão giáo của phương Đông vừa chịu ảnh hưởng bởi các giá trị của văn hóa Âu – Mỹ, nhưng luôn giữ gìn và tự hào về bản sắc văn hóa Việt Nam.
• Tôn trọng quy luật tự nhiên và gắn bó với thiên nhiên: Trong sinh hoạt hằng ngày, Hồ Chí Minh sống theo triết lý “tôn tự nhiên” của Lão tử, luôn tỏ ra vui vẻ và thích nghi với mọi điều kiện thời tiết mà không phàn nàn hay bất mãn. Người xem sự gắn bó với thiên nhiên là một phần không thể tách rời của cuộc sống, phản ánh một thái độ sống lạc quan và hài hòa.

Những đặc điểm này không chỉ thể hiện rõ ràng phong cách cá nhân của Hồ Chí Minh mà còn là biểu tượng của một lối sống mẫu mực mà mọi người dân Việt Nam nên học tập và noi theo, đặc biệt trong bối cảnh hiện đại khi mà việc xây dựng Đảng và xã hội đòi hỏi sự trong sạch và mạnh mẽ về mọi mặt.

Hồ Chí Minh không chỉ là một nhà lãnh đạo vĩ đại của dân tộc Việt Nam mà còn là một biểu tượng của tinh thần độc lập và tự chủ, một tấm gương sáng về đạo đức, lối sống và phong cách làm việc. Tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người đã trở thành tài sản tinh thần vô giá, là kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Đảng và nhân dân ta hiện nay. Việc học tập và làm theo tấm gương của Người không chỉ là một lời tuyên thệ mà còn là hành động cụ thể trong cuộc sống hàng ngày, góp phần xây dựng xã hội ngày càng văn minh, tiến bộ.

>>> Xem thêm bài viết: Việc làm cụ thể học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.