Điều kiện ra đời và tồn tại của sản xuất hàng hoá

1. Sản xuất hàng hoá là gì?

Lịch sử phát triển của sản xuất xã hội đã trải qua 2 kiểu tổ chức kinh tế: sản xuất tự cấp tự túc và sản xuất hàng hoá.

Sản xuất tự cấp tự túc: sản phẩm làm ra nhằm thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của bản thân người sản xuất.
Sản xuất hàng hoá: Là một kiểu tổ chức sản xuất mà ở đó sản phẩm được sản xuất ra để trao đổi, để bán mà không phải để thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của chính người sản xuất.

2. Hai điều kiện ra đời và tồn tại của sản xuất hàng hoá

– Thứ nhất, điều kiện cần: có sự phân công lao động mang tính xã hội trong sản xuất (không phải là phân công cá biệt trong nội bộ một công xưởng), dẫn đến sự chuyên môn hoá về sản xuất, khiến cho mỗi chủ thể sản xuất chỉ có thể sản xuất ra một hoặc vài loại sản phẩm, trong khi đó, cuộc sống của họ lại cần rất nhiều sản phẩm khác nhau. Như vậy, muốn thoả mãn nhu cầu tiêu dùng, họ buộc phải trao đổi sản phẩm với nhau.

Mác: Sự phân công lao động xã hội này là điều kiện tồn tại của nền sản xuất hàng hoá, mặc dầu ngược lại, sản xuất hàng hoá không phải là điều kiện tồn tại của sự phân công lao động xã hội.

– Thứ hai, điều kiện đủ: có sự tách biệt tương đối về kinh tế giữa những người sản xuất (trên cơ sở chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất hoặc sự ra đời của các hình thức sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất hoặc sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng tư liệu sản xuất). > Từ đó, một mặt, những người sản xuất độc lập với nhau trong sản xuất, đồng thời họ lại bị phụ thuộc chặt chẽ vào nhau trong tiêu dùng. Như vậy, muốn tiêu dùng sản phẩm của người khác, buộc họ phải trao đổi, mua-bán sản phẩm với nhau.

Mác: Chỉ có sản phẩm của những lao động tư nhân độc lập và không phụ thuộc vào nhau mới đối diện với nhau như là hàng hoá.Thời cổ đại, người sở hữu tư liệu sản xuất đồng thời là người sở hữu sản phẩm lao động, nên cho dù có sự phân công lao động trong công xã thì cũng vẫn chưa có sự ra đời của sản xuất hàng hóa. Kể từ chế độ CHNL, với sự ra đời của chế độ tư hữu đầu tiên và các hình thức sở hữu tư liệu sản xuất khác nhau thì sản phẩm của những người lao động sở hữu những tư liệu sản xuất khác nhau mới đối diện với nhau như là những hàng hóa.

=> Đây là hai điều kiện cần và đủ cho sản xuất hàng hoá ra đời, cũng đồng thời là 2 điều kiện để sản xuất hàng hoá tồn tại, nếu thiếu một trong hai điều kiện sẽ không có sản xuất và trao đổi hàng hoá.