Chủ thể đặc biệt của tội phạm là gì?

Chủ thể của tội phạm thông thường đòi hỏi phải đáp ứng dấu hiệu năng lực trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, đối với những tội phạm cụ thể cần phải có những dấu hiệu đặc trưng khác mà không có nó thì người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội không thể trở thành là chủ thể của tội phạm đó được. 

Xem thêm: 

• Phân tích chủ thể của tội phạm theo Luật hình sự Việt Nam hiện hành?
• Phân tích dấu hiệu Năng lực trách nhiệm hình sự?
• Hiểu thế nào về nhân thân người phạm tội?

Chủ thể đặc biệt của tội phạm là gì?

Những chủ thể đòi hỏi dấu hiệu đặc biệt như vậy gọi là chủ thể đặc biệt.

Chủ thể đặc biệt = Chủ thể thường + (những) dấu hiệu đặc biệt.

Những dấu hiệu đặc biệt của tội phạm

– Các dấu hiệu liên quan đến chức vụ, quyền hạn. Ví dụ, tội tham ô tài sản (Điều 353 Bộ luật hình sự 2015) đòi hỏi dấu hiệu đặc biệt của chủ thể phải là người có chức vụ, quyền hạn trực tiếp quản lý tài sản.

– Các dấu hiệu liên quan đến nghề nghiệp, công việc. Ví dụ, tội cung cấp tài liệu sai sự thật hoặc khai báo gian dối (Điều 382 Bộ luật hình sự 2015) yêu cầu chủ thể phải là người giám định, người phiên dịch hoặc người làm chứng.

– Các dấu hiệu liên quan đến nghĩa vụ. Ví dụ, tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự (Điều 332 Bộ luật hình sự 2015) yêu cầu chủ thể phải là người đang ở tuổi mà theo quy định của pháp luật phải thực hiện nghĩa vụ quân sự.

– Các dấu hiệu liên quan đến tuổi. Ví dụ, tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi (Điều 145 Bộ luật hình sự 2015) đòi hỏi chủ thể phải là người đã thành niên (đủ 18 tuổi).

– Các dấu hiệu liên quan đến giới tính.

– Các dấu hiệu liên quan đến quan hệ, họ hàng. Ví dụ, tội ngược đãi hoặc hành hạ ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con, cháu hoặc người có công nuôi dưỡng mình (Điều 185 Bộ luật hình sự 2015) đòi hỏi chủ thể phải là cha mẹ, vợ chồng, con cái.

– Các dấu hiệu khác. Ví dụ, Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ (Điều 124 Bộ luật hình sự 2015) đòi hỏi chủ  thể phải là bà mẹ mới sinh.

Các đặc điểm của chủ thể đặc biệt là bắt buộc và có ý nghĩa quyết định trong việc định tội. Tuy nhiên, đối với các vụ phạm tội do đồng phạm, các dấu hiệu của chủ thể đặc biệt chỉ đòi hỏi đối với người thực hành, những người khác không cần các dấu hiệu đặc biệt của tội phạm đó. Ví dụ, nếu A là người tổ chức cho B (người thực hành, nam giới) hiếp dâm C thì A có thể không phải là nam giới vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội hiếp dâm.