Tội phạm học so sánh và ý nghĩa của việc nghiên cứu tội phạm học so sánh

Tội phạm học so sánh

Tội phạm học so sánh là lĩnh vực khoa học nghiên cứu một cách có hệ thống tội phạm, luật, kiểm soát xã hội trong nhiều nền văn hóa khác nhau. Tội phạm học so sánh có lịch sử lâu đời tương tự như tội phạm học. Tuy nhiên, gần như suốt thế kỷ thứ 19 cho đến giữa thế kỷ XX, tội phạm học so sánh gần như bị sao nhãng và các quốc gia chỉ tập trung vào việc nghiên cứu các giải pháp nhằm ngăn ngừa hiệu quả các tội phạm cụ thể. Cho đến những thập niên cuối của thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI, dưới tác động mạnh mẽ của xu thế toàn cầu hóa, Cuộc cách mạng về khoa học, công nghệ và truyền thông, tự do hóa thương mại, vấn đề tội phạm xuyên quốc gia ngày càng trở nên thành vấn nạn không chỉ ở quốc gia riêng lẻ nào đó mà đã thực sự trở thành hiểm họa của khu vực và toàn cầu. Tội phạm xuyên quốc gia và các băng nhóm tội phạm có tổ chức quốc tế đã nổi lên như một vấn đề thách thức nhất ở đầu thế kỷ XXI. Vì vậy, việc nghiên cứu về tội phạm học so sánh lại được khôi phục trở lại và phát triển vô cùng mạnh mẽ. Tính toàn cầu hóa của tội phạm đã làm sống lại mối quan tâm đối với tội phạm học so sánh cũng như nghiên cứu về tội phạm xuyên quốc gia. Những nhà nghiên cứu về tội phạm ở cấp độ xuyên quốc gia cũng được coi như nhà tội phạm học so sánh.

Ý nghĩa của việc nghiên cứu tội phạm học so sánh

Ý nghĩa lớn nhất của tội phạm học so sánh là đã khai thác và làm rõ được sự khác biệt về văn hóa, kinh tế, chính trị của các quốc gia, thúc đẩy vấn đề học tập và kế thừa kinh nghiệm của các quốc gia trong kiểm soát xã hội, kiểm soát tội phạm, để mạnh hoạt động hợp tác giữa các quốc gia trong phòng ngừa tội phạm xuyên quốc gia. Các quốc gia có thể khác nhau về thể chế chính trị, cơ cấu và tổ chức xã hội, tuy nhiên, các quốc gia vẫn phải dựa trên các thành tố cơ bản là gia đình, đời sống nông thôn và thành thị, cộng đồng xã hội, nhà nước, pháp luật-Những yếu tố sống còn đối với xã hội, một quốc gia. Vì vậy, nhà tội phạm học có thể sử dụng các thành tố cơ bản trên khi so sánh nhóm văn hóa này đối với nhóm văn hóa khác hoặc so sánh hệ thống tư pháp hình sự của quốc gia này đối với quốc gia khác. Tuy nhiên, tùy theo mục đích cũng như mục tiêu nghiên cứu so sánh mà phạm vi các đối tượng so sánh có thể khác nhau. Trên cơ sở thông tin, dữ liệu thu thập được qua quá trình so sánh, các quốc gia có điều kiện nhìn nhận lại chính sách hình sự của quốc gia mình, thực trạng hoạt động cũng như hiệu quả của hệ thống tư pháp hình sự quốc gia, từ đó có những cải cách cần thiết. Bên cạnh đó, nội dung khác nhau cũng rất quan trọng là quốc gia cần đánh giá, nhìn nhận lại về phương thức và hiệu quả kiểm soát xã hội, kiểm soát tội phạm hiện hành (mà hoạt động này không chỉ giới hạn trong hoạt động của các cơ quan tư pháp hình sự mà còn bao gồm hoạt động của các chủ thể khác nhau như cơ quan lập pháp, cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội, cộng đồng dân cư) Để từ đó các quốc gia có thể trao đổi kinh nghiệm, tiếp thu những tri thức, công nghệ tiên tiến trong các lĩnh vực kiểm soát xã hội, kiểm soát tội phạm.

Bên cạnh ý nghĩa về thực hiện nó trên, còn phải kể đến đóng góp khác của tội phạm học so sánh là sự đóng góp về mặt học thuật của nó. Các nghiên cứu về tội phạm học so sánh đã góp phần mở rộng lý thuyết tội phạm học trên cơ sở nghiên cứu các bối cảnh đặc thù của từng quốc gia. Trên cơ sở nghiên cứu bối cảnh đặc thù của quốc gia, nhất là về vấn đề văn hóa, các học thuyết về tội phạm có điều kiện được đánh giá, kiểm nghiệm lại, mức độ chính xác cũng như khả năng khả thi của nó trong phòng ngừa và kiểm soát tội phạm, từ đó có thể phát triển học thuyết theo hướng nhất định nhằm nâng cao khả năng ứng dụng của nó trong đời sống xã hội. Bằng việc so sánh các mẫu tội phạm của quốc gia này với quốc gia khác, các học thuyết và các chính sách có thể được xem xét và đánh giá lại trong việc tiếp thu kinh nghiệm của thế giới.