Hành chính – Hành dân là chính?

Trong từ hành chính (行 政), chữ HÀNH 行 có nghĩa là thực thi, thực hiện (thi hành), tức là theo sự định sẵn mà làm. Có thể thấy, tuy cùng một lối viết hán tự (HÀNH 行), tuy nhiên, ở đây “hành” không có nghĩa là “hành hạ người dân”.

Còn chữ CHÍNH 政 lại có nghĩa là pháp lệnh, sách lược cai trị (chính sách) hoặc việc nhà nước (chính sự). Theo từ điển Nguyễn Quốc Hùng, hành chính là “đem đường lối quốc gia ra mà làm, chỉ các cơ quan chính phủ”.

Như vậy, HÀNH CHÍNH có thể diễn giải là (1) thực hiện các chính sách, pháp luật và (2) hoạt động vận hành nhà nước. Các cơ quan hành chính cũng chính là các cơ quan của chính phủ.

Lối chiết tự này giải thích cho tầng nghĩa hiện đại về “hành chính” mà ngày nay ta vẫn thường tiếp cận trong các lĩnh vực đời sống. Cụ thể là theo từ điển Luật học, “hành chính” có nghĩa rộng chỉ “hoạt động dưới sự lãnh đạo của bộ máy nhà nước cao nhất là chính phủ để tổ chức thi hành pháp luật, bảo đảm hoạt động thường xuyên, liên tục của các cơ quan nhà nước”. Nghĩa hẹp của “hành chính” là việc thi hành pháp luật hành chính, nội quy, quy chế của cơ quan, đơn vị nhằm quản lý, bảo đảm hoạt động thường xuyên, liên tục của cơ quan, tổ chức.

Từ cách hiểu trên, chúng ta cũng có ngành Luật hành chính để điều chỉnh các hoạt động hành chính nhà nước, cụ thể là những quan hệ xã hội mang tính chất chấp hành và điều hành phát sinh trong lĩnh vực tổ chức và hoạt động hành chính nhà nước.

Cần chú ý là, ý nghĩa hiện đại ngày nay của cụm từ “hành chính” được du nhập từ các khái niệm về nhà nước và pháp luật của phương Tây vào nước ta thời cận đại. “Hành chính” trong tiếng Pháp là administration, đi từ động từ tiếng Latin là administrare có nghĩa gốc là giúp đỡ, cung cấp hoặc chỉ đạo/điều hành.

Sau khi xã hội La Mã sụp đổ, từ “administrare” được giữ lại trong ngôn ngữ của Giáo hội Công giáo với tầng nghĩa “điều hành các thánh lễ”. Đến năm 1783, ý nghĩa hiện đại của hành chính – administration với hàm ý chỉ những “việc công”, “dịch vụ công” hay những “hoạt động của nhà nước” mới chính thức hình thành trong tiếng Pháp.

Tiếng Anh trong giai đoạn giao thoa và tiếp thu các học thuyết hiện đại về nhà nước ở châu Âu, đã mượn và giữ nguyên từ administration của tiếng Pháp, chính vì thế ta cũng có động từ administer trong tiếng anh nghĩa là quản trị, điều hành.

Tác giả: Linh – Anh
Minh họa: Anh

Nguồn: Luật văn diễn dịch

NGUỒN TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1.Từ điển Hán Nôm
2.Từ điển tiếng Pháp Larousse
3.Từ điển Luật học
4.https://fr.wikipedia.org/wiki/Administration#cite_ref-1