Phân tích điều kiện có hiệu lực của hợp đồng mua bán hàng hoá

Hợp đồng mua bán hàng hoá là gì?

Hiện nay pháp luật chung cũng như luật chuyên ngành không có quy định rõ về hợp đồng mua bán hàng hóa, vậy nên chưa có một khái niệm chính thức đối với loại hợp đồng này. Tuy nhiên, chúng ta có thể căn cứ vào khoản 8 Điều 3  Luật thương mại 2005 về “mua bán hàng hóa” để đưa ra khái niệm hợp đồng mua bán hàng hóa. “Hợp đồng mua bán hàng hóa là sự thỏa thuận của thương nhân với chủ thể khác (có thể là thương nhân hoặc không phải là thương nhân), theo đó bên bán có nghĩa vụ giao hàng, chuyển quyền sở hữu hàng hóa cho bên mua và nhận thanh toán; bên mua có nghĩa vụ thanh toán cho bên bán, nhân hàng và quyền sở hữu hàng hóa theo thỏa thuận”.

Điều kiện có hiệu lực của hợp đồng mua bán hàng hoá

Một hợp đồng mua bán hàng hóa chỉ có hiệu lực khi thỏa mãn những điều kiện mà pháp luật quy định. Theo Điều 122 BLDS năm 2005 về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự thì giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:

Người tham gia giao dịch có năng lực hành vi dân sự; Mục đích và nội dung của giao dịch không vi phạm pháp luật,không trái đạo đức xã hội, người tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện; Và hình thức giao dịch phù hợp với quy định của pháp luật

Nếu thiếu một trong bốn căn cứ trên, giao dịch dân sự sẽ bị coi là vô hiệu. Hợp đồng mua bán hàng hóa theo nghĩa rộng nó cũng là một giao dịch dân sự, vậy nên cần phải đảm bảo các điều kiện này để có hiệu lực.

Các bên khi giao kết hợp đồng mua bán hàng hóa phải tuyệt đối tuân thủ các nguyên tắc giao kết hợp đồng đó là “  tự do giao kết không trái với pháp luật và đạo đức xã hội; tự nguyện, bình đẳng, thiện chí, hợp tác, trung thực và ngay thẳng”  (Điều 389 BLDS), đây cũng là điều kiện để hợp đồng có hiệu lực, nếu các bên vi phạm nguyên tắc này thì đó sẽ là những nguyên nhân làm hợp đồng vô hiệu, ví dụ việc giao kết hợp đồng do bị cưỡng ép, bị lừa dối… Bên cạnh những điều kiện chung có tính nguyên tắc trên đây, để hợp đồng mua bán hàng hóa có hiệu lực cần tuân thủ một số điều kiện khác.

Thứ nhất, về chủ thể tham gia hợp đồng mua bán hàng hóa.

Các chủ thể tham gia vào hợp đồng cần phải có năng lực chủ thể. Đối với chủ thể là thương nhân cần phải năng lực pháp luật và năng lực hành vi thương mại, còn chủ thể khác không phải là thương nhân phải có năng lực hành vi dân sự. Trong hợp đồng mua bán hàng hóa một bên phải là thương nhân được thành lập hợp pháp, thực hiện hoạt động thương mại thường xuyên, độc lập và có đăng kí kinh doanh. Trường hợp mua bán sản phẩm, hàng hóa có điều kiện kinh doanh, thương nhân còn phải đáp ứng các điều kiện kinh doanh đó theo quy định của pháp luật. Trong việc giao kết hợp đồng, nếu các bên không tự mình thực hiện mà cử đại diện thì đại diện của các bên giao kết hợp đồng mua bán phải đúng thẩm quyền. Nếu người đại diện giao kết hợp đồng không có hoặc không dung thẩm quyền, phạm vi đại diện thì hợp đồng đó cũng không phát sinh hiệu lực (trừ trường hợp được người giao đại  diện chấp thuận).

Thứ hai, về đối tượng của hợp đồng.

Hàng hóa là đối tượng của hợp đồng mua bán hàng hóa phải là những hàng hóa được phép lưu thông trên thị trường, không phải là nhưng hàng hóa thuộc danh mục cấm kinh doanh theo quy định của pháp luật. Nếu các bên giao kết hợp đồng mua bán hàng hóa thuộc đôi tượng cấm kinh doanh thì hợp đồng đó mặc nhiên vô hiệu.

Thứ ba về hình thức hợp đồng mua bán hàng hóa.

Theo Điều 24 Luật thương mại năm 2005 :“Hợp đồng mua bán hàng hóa được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc được xác lập bằng hành vi cụ thể.  Đối với các loại hợp đồng mua bán hàng hóa mà pháp luật quy định phải được thành lập bằng văn bản thì phải tuân thủ theo các quy định đó”.  Theo nguyên tắc chung, nếu hình thức của văn bản là điều kiện để hợp đồng có hiệu lực thì phải tuân theo quy định đó. Như vậy, hình thức của hợp đồng không phải là điều kiện bắt buộc để hợp đồng có hiệu lực, nó chỉ là điều kiện có hiệu lực khi pháp luật có quy định. Trường hợp các nên không tuân thủ hình thức hợp đồng khi pháp luật bắt buộc hợp đồng đó phải tuân thủ về hình thức thì hợp đồng mua bán bị vô hiệu.